Schitterende schaduwplanten

Schitteren in de schaduw is een nieuw boek van Cor van Gelderen en Wouter van der Tol. Het beschrijft de mooiste (schitterende) schaduwplanten en is daarmee een uitkomst voor allen die worstelen met dat stukje tuin waar de zon niet schijnt.

Cor van Gelderen, van Plantentuin Esveld, kennen wij. Hij heeft geadviseerd bij het aanleggen van onze Eetbare Siertuin en met plantgoed gesponsord. Dat mag nog wel een keertje worden gezegd. Wouter van Tol kennen we niet. Denk ik. We begrijpen dat veel van de foto’s in dit boek door Wouter zijn genomen.

Voor ons ligt een bijzonder fraai boek met hele mooie foto’s en lekker lopende teksten. Hiermee wens je geen zon meer in je tuin! Op de omslag worden twee auteurs genoemd. Maar wie is de ‘ik’ in de Inleiding? Er staat geen naam bij, maar de laatste alinea begint met “Ik schreef al eerder, samen met Hans Bruckman [….] een boek over schaduwplanten.” Dat is de sleutel, want dit boek is bedoeld. Cor van Gelderen is schrijver :-).

Ecosystematisch

Hij was ook degene die ooit het begrip ecosystematisch gebruikte. Daarmee bedoelde hij: let goed op de natuurlijke habitat waar de planten vandaan komen, de grond, enzovoorts. In dit boek komt dat terug: “Een goed beplantingsplan volgt de natuur” lezen we.

Als je Cor spreekt weet je hoe onderhoudend en bevlogen hij is, beleef je zijn schier oneindige kennis en merk je dat hij een onuitputtelijke bron van anekdotes heeft. Je vindt dat in dit boek op gepaste wijze terug. In de eerste hoofdstukken legt hij uit waar hij bij zijn ontwerpen en beplantingsschema’s op let en waar jij dus ook op kunt letten als je je tuin onderhanden neemt. De vijf niveaus, de volgordelijkheid van groei en bloei, inheems of niet, licht en kleuren en dat de ene schaduw de andere niet is.

Typerende begrippen

Na 55 bladzijden algemene bespiegelingen en hele mooie foto’s, volgt de Plantenlijst: 153 pagina’s met naar schatting rond de 250 schaduwplanten. Voor zover we hebben gezien, allemaal met foto. Elke plant kent onder de naam een paar typerende begrippen, zoals ‘struik, lichte schaduw, struiklaag’ of ‘boom of struik, lichte tot midden schaduw, struiklaag’. Hiermee kan je snel zien of je moet lezen of verder moet kijken.

Kortom, een boek voor elke tuinliefhebber en vooral voor hen die worstelen met dat stukje tuin in de schaduw waar niets het wil doen.

We gaan in deze recensie niet alle schaduwplanten vermelden die in de plantenlijst staan. Dan kan je beter meteen het boek kopen.
Bij De Tuinen van MergenMetz ligt de focus van planten en het gebruik ervan voor en door de mens. Dus letten we op het thema ‘eetbaar’. Ook omdat Cor van Gelderen er al mee bezig was voor het woord voedselbos zijn intrede in de Nederlandse taal deed.

Eten uit de schaduw

Het is grappig dat Van Gelderen ons al in 2015, tijdens de Internationale Kwekerijdagen op Bingerden, vertelde dat hij het helemaal had gehad met ‘eetbare planten’. Het was volgens hem een hype geworden en ook het grootbedrijf stortte zich erop. Voor hem was de lol er af. Die hype lijkt nu wel over – of is omarmd door voedselbossen. Het viel ons dus meteen op dat Cor zich in dit boek waagt aan een paragraaf met de titel ‘Eten uit de schaduw’.

Eten uit de schaduwtuin is wat anders dan eten in de schaduwtuin. Kruiden doen het niet in de schaduw, lezen we. Dus dat kunnen we vergeten. Maar andere planten wel: wilde rozen, bosaardbeien en dergelijke zijn smakelijke schaduwplanten. “Ook dit wordt benoemd in de plantenlijst,” staat er. Maar in die plantenlijst wordt het helaas niet bij de typerende begrippen gebruikt, dus je zal telkens de hele tekst moeten lezen. Achterin het boek staan weliswaar tabellen met planten die bijzondere eigenschappen hebben, zoals opvallend blad of winterbloeiend, maar geen overzicht met eetbare planten.

Helaas geen index

Zo spreekt Van Gelderen in ‘Eten uit de schaduw’ de planten met de Nederlandse naam aan, zoals Japanse wijnbes en bosaardbei. Maar dat is lastig zoeken in de plantenlijst, als je de Latijnse soortnaam niet kent. Troost is dat het maximaal 153 bladzijden zijn die je moet doornemen, want dan ben je bij Zingiber. Het ontbreken van een register achterin het boek (met Latijnse en Nederlandse namen) vinden wij toch wel een gemis.

We komen meteen aan het begin al zevenblad tegen, bij de A want de Latijnse soortnaam is Aegopodium. Er staat niet bij dat dit eetbaar is. Zeer goed eetbaar zelfs en heel gezond. Bij de H vinden we Hemerocallis, en dat is de daglelie. De eerste zin luidt: “Eetbare bloemen, wie wil die nu niet in de tuin?” Ook bij Appeltjesblad (zie bij Gaultheria) staat dat ze eetbaar is. Dus soms staat er wel en soms niet dat een gewas eetbaar is. Ach, als je het echt wilt weten, koop je ook De Eetbare Siertuin :-).

En de laatste plant die wordt genoemd is dus Zingiber mioga. Een winterharde gember die kennelijk van voedzame grond houdt, aldus Cor. Het staat al twaalf jaar of langer in onze Eetbare Siertuin en doet het zonder problemen op de armere zandgrond. (Misschien was dit een van de planten die Esveld ons had gedoneerd ….) Maar ook bij deze plant staat niets over eetbaar. Dat is het wel degelijk en nog lekker ook. Je gebruikt de bloem, terwijl bij de bekende tropische gember de wortelstok van de plant wordt gebruikt.

Het is onmiskenbaar een mooi boek, geschreven door een zeer deskundige en met de volgende druk is het, met index, een superboek.