De een is een tuinman die kookt, de ander is een kookvrouw die oogst. Onlangs zijn twee goede boeken verschenen die ons aanzetten tot het meer met het seizoen koken. Dat betekent lokaal geproduceerd, gezonder èn beter voor het milieu. Doen!
Nu is het winter. Wij beschikken we van pakweg november tot april over een twintigtal wintergroenten. Ooit hebben we een overzicht gemaakt en daar kunnen we mashua, yacon en oca aan toevoegen. Dus geen enkele reden om sperziebonen uit Oeganda, groene asperges uit Chili of wat dan ook te kopen, geen gesleep met groenten over de aardkloot, nog los van het gebrek aan smaak.
In haar boek Eating on the Wild Side toont Jo Robinson aan wat er nog over is van voedingswaarde in moderne groenterassen. Weinig. Vooral broccoli, dat als zeer gezond te boek staat, moet het ontgelden: die hijgt zich naar de dood. Dus vers geoogst en lokaal geproduceerd is het oké, maar als het dagen onderweg is, dan is de kleur misschien nog goed, maar de voedingswaarde vrijwel nihil.
Voor ons liggen De Tuin op Tafel van Angelo Dorny en Kook Het Seizoen van Leentje Speybroeck. Twee Vlamingen, niet dat dat wat uitmaakt, maar wel leuk.
Beide boeken volgen de seizoenen en tellen zo’n tweehonderd pagina’s. Dat zegt niet veel over de hoeveelheid tekst, omdat er in beide gevallen rijkelijk met foto’s wordt gestrooid. Dat van kok Leentje Speybroeck kent een uitvoerige introductie waarin ze ingaat op de redenen van seizoensgebonden koken tot en met (week-)menu’s en de inhoud van de voorraadkast. Angelo houdt het bij twee pagina’s voorwoord.
Veertig recepten
Angelo vermeldt per seizoen tien recepten op basis van tien verschillende groenten. Leentje ook tien, maar dan telkens twee recepten voor vijf verschillende groenten. Dus elk boek telt veertig recepten (en een paar extraatjes). Angelo veertig groenten, Leentje twintig.
Beiden beschrijven de groente voordat ze de recepten geven, maar Angelo doet dat niet steevast. Hij beschrijft enkele groenten, maar lardeert het geheel met veel teelt- en tuintips.
Leentje beschrijft wel elke groente, maar vanuit het perspectief van de kok: rauw bereiden, warm bereiden, smaakmakers en groente- of fruitpartners (we zouden het Smaakvrienden kunnen noemen).
In die zin is Kook Het Seizoen meer gericht op de bereiding van de gerechten op basis van in het seizoen verkrijgbare groenten en fruit. De Tuin op Tafel lijkt meer een boek voor de kokende moestuinier.
En de beste is….
We hebben eerlijk gezegd geen bijzondere voorkeur. Kook Het Seizoen is meer informatief, het verschaft argumenten om je eetpatroon aan het seizoen aan te passen (of geef het cadeau als je vindt dat iemand anders wijzer moet worden). Het bevat per seizoen vijf zeer gangbare groenten – die je bij de supermarkt kunt kopen. Overzichten per maand of per seizoen van welke groenten er allemaal zijn, staan er jammer genoeg niet in. Een gemis.
De Tuin op Tafel heeft het ook niet, of het moeten de zaai-instructies zijn (in augustus veldsla zaaien, oogstbaar in ?) Maar het telt in elk geval twee keer zoveel groenten, is meer op de moestuinier gericht en lijkt daardoor iets spannender. De Tuin op Tafel is zeer geschikt voor hen die het voornemen hebben een moestuin(tje) in te richten of nog niet zo lang geleden zijn begonnen.
| Titel | De Tuin op Tafel |
| Van | Angelo Dorny |
| Uitgever | Manteau / Standaard Uitgevrij België nv |
| ISBN | 978 90 223 3485 0 |
| Verschenen | oktober 2018 |
| Prijs | € 24,99 |
| Verkrijgbaar bij | Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, raden we deze webwinkel van een echte boekhandel aan. Dan blijven die ook bestaan. |
| Titel | Kook Het Seizoen |
| Van | Leentje Speybroeck |
| Uitgever | Velt |
| ISBN | 978 94 929 0702 8 |
| Verschenen | 15 november 2018 |
| Prijs | € 32,50 (Velt-leden betalen € 27,00) |
| Verkrijgbaar bij | Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, raden we deze webwinkel van een echte boekhandel aan. Dan blijven die ook bestaan. Of in de Velt-winkel. |
Het boek van Leentje Speybroeck is uitgegeven door Velt, de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Leden kunnen het dus met korting kopen. (Word lid! Het is een leuke groene club in Vlaanderen en groeiend in Nederland. Al is het maar voor de jaarlijkse collectieve zaadinkoop.) Velt heeft ook boeken voor de moestuinier, zoals het geweldige Handboek Ecologisch Tuinieren. (Ik zou zeggen: “verplicht” voor iedere moestuinier.)
Het managen van verwachtingen
Kook Het Seizoen is met crowd funding tot stand gekomen. We hebben toentertijd op onze website en in de nieuwsbrief reclame hiervoor gemaakt. Uiteraard hebben wij zelf ook voor een aardig bedrag gefund.
Het is een fraai kookboek, zonder meer, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik van ‘mijn club’ Velt meer had verwacht. Zo vind ik het aantal groenten te beperkt. Per groente mag er ook iets meer verhaal en iets over de voedingswaarde worden gezegd. Waarom is het gezond? Het ware ook goed als er in het algemeen wat meer over energieverbruik over bereidingswijzen zou worden gezegd. (Die dubbele pagina Ecologisch Koken Doe Je Zo is wel erg beknopt.)
Inmaken en invriezen van zomerse groenten voor in de winter, heeft dat zin?
Dat, die extra dimensie, dat het geen gewoon leuk maar een Velt-waardig bijzonder kookboek maakt, ontbreekt.
Het had van mij vierhonderd pagina’s mogen zijn. Minder foto’s van Leentje, meer informatie. Dat heet ‘het managen van verwachtingen’ – die van mij waren kennelijk te hoog.
Doordat Kook Het Seizoen zich beperkt tot vijf vrij courante groentesoorten per seizoen, missen we veel. Met boerenkool, spruitjes, pastinaak, rode kool en appel kom je de winter niet door. Zo schrijft Leentje bij de inleiding van Winter (na wat sfeertekst):
Niet iedereen verwelkomt de groenten uit het donkerste seizoen met evenveel enthousiasme. De aardse smaken van pastinaak, rammenas en rode biet zijn bij velen niet populair. De leden van de koolfamilie worden al net zo goed met een zucht onthaald. [….] Wintergroenten mogen dan op het eerste gezicht een ruig en ontoegankelijk karakter hebben, ze hoeven je culinaire mogelijkheden niet te beperken.”
Mooi gezegd. Maar als dit die hoge drempel is, waar veel mensen overheen moeten, moeten ze worden geënthousiasmeerd. Dus doe er dan wat aan. Geef recepten met rammenas, koolraap, aardpeer, schorseneren, haverwortel, enzovoorts.
Vergeten Groenten vergeten
In de inleidende pagina’s van Kook Het Seizoen staat een alinea over Vergeten Groenten:
Belangrijk is dat we de diversiteit aan groenten bewaren en hun culinaire meerwaarde (her)ontdekken. De nodige kennis en toegankelijke recepten zijn daarbij onontbeerlijk.”
Ook mooi gezegd. Nu hoeven we niet per se in de seizoenen met louter Vergeten Groenten te koken, maar als je deze woorden opschrijft en het belangrijk vindt: Doe er dan wat aan.
Vergeten Groenten omvatten in onbruik geraakte soorten en/of binnen soorten vergeten rassen, neem bijvoorbeeld de soort bietjes met de rassen Chioggia, bull’s blood, cylindra, albina verduna, Burpees golden – om er een paar te noemen.
Wat en waar zijn die Vergeten Groenten in dit boek? De volgende soorten worden genoemd: Dopererwt (nee). Radijs (nee). Koolrabi (mwa, misschien een beetje). Bloemkool (absoluut niet). Aardbei (nee). Courgette (verre van vergeten). Aubergine (nee). Tomaat (helemaal niet). Prinsessenboon (= sperzieboon, nee). Pruim (nee). Pompoen (nee). Rode biet (nee, hoor). Warmoes (= snijbiet, misschien). Witte kool (die kent iedereen). Peer (nee). Boerenkool (nee). Spruitjes (welnee). Pastinaak (sinds 2004 bezig met een comeback, maar misschien nog een beetje). Rode kool (nee). Appel (ook niet). En er wordt geen enkel ras genoemd.
Practise what you preach, zeggen ze in Amerika.
Kook Het Seizoen is dus gewoon een aardig kookboek, maar weinig onderscheidend. Zo verscheen in 2012 Wat de Pot Schaft van Fillip Fransen, ook Vlaams. In 2013 was het Gebeten door Groenten van Jorun Verheyden, ook Vlaams. En nu over naar Angelo Dorny’s De Tuin op Tafel. Angelo is ook Vlaams.
Kokende moestuinier
Zijn boek is wat je van een kokende moestuinier mag verwachten. Het is geen moestuinboek – op de cover staat weliswaar ‘Met kweektips om zelf aan de slag te gaan’. Er staan zeker heel veel wetenswaardigheden en tips in, maar dat ‘zelf aan de slag gaan’ is betrekkelijk. Of het moet zijn dat we de tips uitvoeren en bijvoorbeeld paneermeel in de tuin strooien om slakken te vangen. Per seizoen worden circa drie van de tien groenten iets nader belicht. Door het oog van de tuinier.
Leuk – nou ja, leuk – is het onderwerp ‘wat is er mis met mijn zaailingen?’ waarin allerlei kwaaltjes worden besproken. Van niet kiemende zaden tot rot, misschien herkent u het: als ze boven de grond zijn knakken ze na enkele dagen om.
De hints, tips en wetenswaardigheden beslaan een breed spectrum: van composteren, bijen, wel of niet spitten, feiten en fabels (mulchen tegen slakken helpt, o.a. met cacaodoppen), tips voor vakantiegangers in de zomer, nestkastjes tot het maken van een moestuinplan. Alles kort en bondig, dus zeker niet uitputtend, maar wel krachtig.
Heel aardig is de pagina Parels uit de Andes, waarin Angelo de knolkapucien (mashua), crosne (Japanse andoorn), oca en ullucu kort beschrijft. Maar geen yacon, dat dan weer niet. Enkele van deze worden in een ovenschotel gebruikt.
Elk seizoen wordt afgesloten met een tuinkalender voor de drie maanden: wat te doen in de maand.
Twee maal spruitjes
Tenslotte
Waar Velt verwacht dat de lezer van Kook Het Seizoen een van hun (moes-)tuinboeken koopt, lardeert Angelo zijn recepten met aardige en leerzame tuininfo. Oké, je wordt er geen volleerde moestuinier van, maar het heeft zeker toegevoegde waarde.
We zijn lid, dus hebben we Velt per e-mail op de hoogte gesteld van de recensie. Uit het antwoord dat we kregen blijkt dat Kook Het Seizoen eigenlijk gemaakt is voor blogvolgers van kok Leentje op LeentjeKookt. Kennelijk is het boek dus niet zozeer voor Velt-leden bedoeld. (Kortom: het managen van verwachtingen.) Crowd-funding blijkt overwegend door niet-Velt-leden te zijn opgebracht.
Dat verklaart in elk geval de overdaad aan beeld: de vele foto’s van Leentje en een pagina foto per recept.
Het is kennelijk een maatschappelijke tendens: “Blogmeisjes” geven kookboeken uit met oppervlakkige inhoud en veel foto’s van zichzelf – om in de woorden van Will Jansen, uitgever van Bouillon! Magazine, te spreken.