Wetsvoorstel is bedreiging voor biodiversiteit

De zaadwet heet officieel “verordening inzake teeltmateriaal van gewassen” en deze vervangt tien bestaande richtlijnen. Juli 2023 stuurde de Europese Commissie het voorstel aan het parlement. Daar staat een aantal bizarre voorstellen in. Nu wordt er in commissies over gesproken, medio april staat de finale behandeling in het Europees Parlement op de agenda. Spannend!

Leestijd: 7 minuten

Soms vraag je je af: wie heeft zo’n voorstel (PDF) geschreven? Heeft de Europese Commissie werkelijk haar oor zo diep laten hangen naar de lobbyisten van de agrochemische industrie? Want hoewel de bestaande regelgeving al zeer industrievriendelijk is, drongen die bedrijven erop aan om de vervangende wet verder aan te scherpen en daarmee ons voedselsysteem nog uniformer te maken. Wat momenteel voorligt lijkt een aanval op biodiversiteit.

Uit de voorgestelde verordening kan je opmaken dat boeren zelf geen zaad meer mogen winnen (zo ze al zaadvaste rassen telen) en verdelen of verkopen. De meeste Europese boeren zijn dat sowieso al verleerd; die kopen plantgoed of zaad van hybride gewassen, met bijbehorende bestrijdingsmiddelen. Maar ze hebben nu tenminste nog een keus. En die keus zou in het voorstel worden ontnomen, zo begrijpen we.

Opmerkelijk: de boeren zouden volledig aan de leiband van de industrie worden gekoppeld. En ze protesteren niet…… Ten aanzien van het stikstofbeleid protesteren ze wel. Maar dat is dan wel gefinancierd door de industrie.

Maart 2023 schreven we al over de Vernieuwing Europese zaadwetgeving. Dat moment is nu erg dichtbij.

Waar staan we met de zaadwet?

Voor elke ngo-lobbyist zijn er in Brussel vijftig industrie-lobbyisten (Lieven David, Velt)

Het Oostenrijkse Ache Noah voert namens alle Europese ngo’s actie in Brussel. (Kijk op het overzicht en zie hoe verrassend karig Nederland is vertegenwoordigd.) Uitgangspunt is de resolutie van United Nations Declaration on Rights of Peasants and Other People Working in Rural Areas (PDF) die op 17 december 2018 is aangenomen. Kortweg komt die neer op:

‘Staten moeten ervoor zorgen dat het beleid inzake zaden en intellectueel eigendom de rechten, behoeften en realiteiten van landbouwers respecteert en er rekening mee houdt’. 
Het kan toch niet zijn dat de EU dit aan haar laars lapt?

Op 14 maart 2024 stuurt Arche Noah een bericht met de titel ‘Nichts für schwache Nerven: Der EU-Saatgutkrimi‘ aan haar leden met betrekking tot de bijeenkomst van de EU Milieucommissie op maandagavond 11 maart:

“De stemmingen van de Milieucommissie in het EU-parlement over de nieuwe EU-zaadwet, die we maandagavond laat met spanning volgden, waren zenuwslopend en in veel gevallen waren de beslissingen nipt in het voordeel van diversiteit. Er is nog niets finaal besloten, maar dankzij ons maandenlange intensieve werk blijven de eisen voor een EU-zaadwet die diversiteit bevordert voorlopig in de race.”

Cruciale amendementen

Zoals dat gaat in de democratie, kan een wetsvoorstel door volksvertegenwoordigers worden aangepast. Dat heet amenderen. Een amendement is een aanpassing. Van de honderden die zijn ingediend, zijn drie nogal cruciaal voor de biodiversiteit:

1. De activiteiten van beschermde organisaties: Het werd voorkomen dat biodiversiteit beschermende organisaties als Arche Noah, Velt en andere, maar ook genenbanken, door de nieuwe wet ernstige beperkingen zouden worden gelegd.
2. Criminalisering van boeren: De afschaffing van de rechten van boeren werd voorlopig ook afgewend. In het wetsvoorstel staat namelijk dat boeren niet langer zelfgekweekt zaaigoed mochten verkopen of zelfs gratis doorgeven. Dat is iets dat al duizenden jaren gebruikelijk is. Zolang er boeren bestaan.
3. Zaad leveringen aan boeren door biodiversiteit en erfgoed beschermende organisaties is voorlopig veiliggesteld: Het verbod op het doorgeven van zaad, zou immers betekenen dat (zeldzame) rassen met een groot (nieuw) potentieel voor onze landbouw en voeding de sprong niet meer actief konden worden geteeld.

De positieve stemmingen in de commissievergadering van 11 maart 2024 waren absoluut noodzakelijk om diversiteit in het wetgevingsproces te houden, aldus Arche Noah.
Op 19 maart 2024 vergaderde de Landbouwcommissie over de voorgestelde zaadwet. Twee dagen later laat Arche Noah weten dat ook deze commissie voor diversiteit stemt. “Ook dit is een zeer belangrijk tussentijds resultaat voor ons,” aldus Arche Noah.

Nog twee hordes

De volgende horde komt eraan. Dat is de stemming over de zaadwet in de plenaire vergadering van het EU-parlement in de tweede helft van april. Daarna volgen de Europese verkiezingen in juni en de trialoogonderhandelingen tussen het EU-Parlement, de Raad van Landbouwministers en de EU-Commissie, die waarschijnlijk in de herfst beginnen.
De invloed van de agrochemische lobby is hier groot. “De lobby van de zaadindustrie zal er alles aan doen om het huidige sprankje hoop de kop in te drukken,” aldus Arche Noah.

In Velt’s blad Seizoenen maart-april 2024 schrijft Lieven David over de voorgestelde nieuwe zadenwet. Er is ook een verbetering: Nu moeten commerciële zaadproducenten uitvoerige administratie voeren (welke boeren vermeerderen wat, grootte perceel, enz. enz.). Voor kleine zaadvermeerderaars is dat een enorme last. Dat schijnt beter te worden. En liefhebbers kunnen blijven ruilen en weggeven.

Genetische manipulatie

Naast het harmoniseren van de diverse regelingen, speelt ook het toelaten van genetische manipulatie in de zaadwet: transgeen (vreemd DNA inbrengen), cisgenese (DNA binnen de soort uitwisselen, dat staat iets dichter bij de natuur) en ook CRISPR-Cas (knippen en plakken met genen binnen het DNA). De druk vanuit de industrie is groot, haar dogma luidt nog steeds: “Wij moeten de wereld voeden.” Wat volkomen nonsens is. We produceren sowieso te veel voedsel, het is alleen op de verkeerde plaats. Juli 2023 schreven we: Gentech: bezint eer ge begint (en eer ge verder gaat). En het patenteren van planten (en dieren) blijft een probleem:

Patenten

Voorlopig is één slag verloren. Het patenteren van conventionele – dus op natuurlijke wijze ontstane – veredelingen is de dood in de pot van de biodiversiteit. Duizenden jaren lang zijn gewassen en rassen hetzij op natuurlijke wijze (survival of the fittest, de best passende, aldus Darwin), hetzij, de laatste honderd jaar, door menselijk handelen, ontstaan. Kruis tomaat A met tomaat B en je krijgt, na zorgvuldige selectie van de nakomelingen, zoals Mortgage Lifter.

De sla van Rijk Zwaan

Op 7 februari 2024 bericht de actiegroep ‘no patents on seeds’ dat haar bezwaar tegen een patent op sla, dat Rijk Zwaan in 2018 had verkregen, door de EPO (European Patent Office) was afgewezen. De onderbouwing werd niet gegeven. Het betreffende patent claimt slazaden, planten en hun nakomelingen met de beschreven eigenschappen, ongeacht of de planten afkomstig zijn van conventionele veredeling of van genetische manipulatie. In werkelijkheid werd de eigenschap ontwikkeld met behulp van conventionele plantenveredeling.

“Door octrooien op planten toe te kennen, verleent het EPO exclusieve rechten op biodiversiteit die nodig is voor de ontwikkeling van rassen om bijvoorbeeld de klimaatverandering het hoofd te bieden. De octrooihouders kunnen andere kwekers beperken of verhinderen om deze biologische diversiteit te gebruiken”, zegt Christoph Then voor No Patents on Seeds! 

“De huidige praktijk van het EPO wordt niet ondersteund door de wet en is duidelijk in strijd met de publieke belangen. Er zijn verdere politieke initiatieven nodig om te voorkomen dat er nog meer soortgelijke patenten worden toegekend.”

Niet alleen patenten op conventionele veredeling gaat een belemmering vormen, ook groenten en fruit dat met toepassing van CRISPR-Cas is bewerkt. Dat is niet eenvoudig van buiten waar te nemen: is die aardappel op natuurlijke wijze resistent tegen phytophthora of heeft er iemand aan geknutseld?

Wegwerprassen

Jan Velema, ooit oprichter van Vitalis Biologische Zaden, zei in het artikel in De Groene Amsterdammer dd 7 maart 2024, dat er sinds 1960 geen nieuwe tomatenrassen bij de genenbank zijn opgeslagen “want dat zijn allemaal hybriden, wegwerprassen noem ik die, die worden gemaakt voor de markt en vervolgens worden vervangen door de volgende.“

De veredelingsbedrijven doen alsof het aanbod diverser is geworden “Maar wat voor een diversiteit? Vijftig jaar geleden had elke streek in Italië zijn eigen tomatenras en elk dorp was trots op zijn eigen tomaat.” Nu is het eenheidsworst die is gebaseerd op enkele ouderlijnen, die door het zaadbedrijf worden gekoesterd. Deze bedrijven knutselen telkens verder, op een smalle basis. En als er een ziekte de kop op steekt zijn er twee opties: hun (chemisch) moederbedrijf heeft passende bestrijdingsmiddelen of ze kloppen bij de genenbanken aan voor zaad van specifieke oude rassen met resistente eigenschappen. Die kruisen ze dan weer in – dat wordt een F1-hybride of zelfs een steriele variëteit. Maar voor de biodiversiteit komt weinig tot geen nieuws bij.

Tenslotte nog dit: wij zijn al heel lang lid van Arche Noah en misschien nog langer lid van Velt.