Vrij Leven – de nieuwe uitgave

Leef vrij! Of we nu moestuinieren of soms wat uit het wild plukken, of we nu zelf energie opwekken, een finoven bouwen of een kip slachten. Het zijn vormen van kleinschalige activiteiten en zelfvoorzienendheid. En nu, na bijna veertig jaar verschijnt het monumentale boek Vrij Leven opnieuw. Dat is geweldig nieuws voor iedereen die meer zelf wil doen.

Niet verder lezen en meteen bestellen? Klik hier.

Zo is het gekomen

Het is begonnen tijdens een etentje in het najaar van 2011. Lees er hier over in onze eerste recensie van Vrij Leven. Daarin roepen we op het boek opnieuw uit te geven en joepie(!), Forte Uitgevers heeft die uitdaging aangenomen. Hoewel we nu enigermate bij het boek zijn betrokken, zijn we nog steeds laaiend enthousiast en nemen het dan ook op in onze webwinkel. Zie hier, bij Unieke Boeken.

---

We kunnen de aankondiging van het tv-programma De Slimste Mens voor dit boek nadoen (en dan noemen we lang niet alles):

Wie weet wat een vuurzaag is? Wie weet hoe je lont uit pitrus maakt? En hoe je kaarsen giet? Wie weet of je de bessen van de sleedoorn kunt eten? En welke knollen je allemaal uit het wild kunt oogsten? Wie maakt zijn eigen pottenbakdraaischijf en wie looit zelf leer? Wie weet wat vruchtwisseling is? En wie weet hoe je een composthoop opzet? Wie weet wanneer je andijvie plant? Hoe je fruitbomen vermeerdert en een las-ent er uit ziet? Wie weet hoe je een haas vangt? En wat een bola is? Wie heeft er wel eens zeelt gegeten en weet hoe je een fuik vlecht?  Wie kan varkens houden? En wie hoe je kaarsen maakt? Wie maakt er nog zure zult? En wie weet hoe het bijenjaar er uit ziet? Wie kan een zonnewassmelter maken? Wie maakt thuis wijn of bier? En waar komt het woord alcohol eigenlijk vandaan? Wie maakt zijn eigen borrel? Wie maakt zijn eigen schoenen en spint zelf zijn wol? Wie weet wat een timmersteek is en wie beheerst nog de kunst van het breien? Wie maakt zijn eigen kruiwagen en wie weet hoe je een borstel maakt? Wie weet wat de schroef van Archimedes is en wie maakt zijn eigen papier?
Kortom, wie o wie kan er vrij leven?

---

Zelfvoorzienendheid

“Jullie leven zoals wij ooit voor ogen hadden,” zei Bert Zeijlstra, een van de auteurs, ooit tegen ons. Dat is een fraai compliment, maar ook wij leven in 2016: we doen veel zelf: telen biologisch, hebben kippen en varkens, wekken zelf behoorlijk wat energie op, enzovoorts. Maar we kopen ons meel om brood te bakken, halen wel eens groenten bij de “gewone” groenteboer en we rijden een diesel-auto en gebruiken lucifers of een aansteker om vuur te maken. Zelfvoorzienendheid moet vooral leuk zijn en niet dogmatisch worden.

Vrij Leven is een handboek dat je opslaat als je iets wilt weten wat je nog niet te voren hebt gedaan of nodig gehad. Zoals kaas maken. Maar het kan ook het leggen van specifieke knopen zijn, het villen van een konijn of een kachel bouwen, een huis, vuur maken zonder aansteker of lucifers. Of potten bakken en netten boeten? Vrij Leven bevat een schat aan informatie en het lezen ervan inspireert om meer dingen zelf aan te vatten. Het voordeel is, is dat de auteurs zelf alles zelf hebben gedaan. Pas dan konden ze er goed over schrijven. Dus wordt er geen onzin verkondigd.
Dit boek hoort volgens ons in ieder huishouden. Het is niet alleen leuk, we zijn dan ook meer crisisbestendig.

---

Wat is er anders in de nieuwe uitgave?

Dit handboek hoort in ieder huishouden. Het is niet alleen leuk, maar we zijn ook meer crisis-bestendig.In essentie is er niet veel veranderd sinds 1979. Want groenten worden nog steeds in moestuinen geteeld, geneeskrachtige kruiden zijn al duizenden jaren heilzaam, een konijn heeft nog steeds dezelfde eigenschappen, knopen worden nog hetzelfde gelegd en aan de ontdekking van het vuur is ook niets veranderd.
Maar in de afgelopen veertig jaar is wel het een en ander gebeurd op sociaal-maatschappelijk vlak en zijn de veranderingen in het milieu merkbaar.
Er is uiteraard een tweede voorwoord, de varroamijt en bijensterfte waren toen nog onbekend, de tekst bij de varkens is herzien en de aardehuizen in Olst zijn opgenomen. Die waren er toen ook niet. O ja, het formaat van het boek is ietsje gekrompen. Maar ja, dat gebeurt van zelf met de jaren 😉

Titel	Vrij Leven
Van	Louis de Koning & Bert Zeijlstra
Uitgever	Forte Uitgevers
ISBN	978 94 625 013 62
Prijs	€ 24,95 – tot 12 december 2016 introductiekorting van € 5 (dus € 19,95 i.p.v. € 24,95)
Verkrijgbaar bij	Alle boekhandels, in de Libris-webwinkel (dan verdient de boekhandel er ook wat aan) en in onze webwinkel (en zo dekken wij een beetje de kosten van onze hobby).

Vrij leven is een handboek dat een basis biedt en inspireert om je verder te verdiepenWe belichten hier wat andere onderwerpen uit het boek dan in onze eerste recensie. Tezamen geeft het o.i. een vrij aardig beeld, hoewel we de 256 bladzijden natuurlijk niet één op één kunnen overnemen.

Vrij Leven is natuurlijk niet een uitputtend boek. Het is een veelzijdig handboek dat een basis biedt, dat uitdaagt en inspireert. Of dit nu moestuinieren is of het bouwen van een prachtige kachel of het maken van een aardewoning.

---

Land- en moestuinbouw

Granen en dergelijke staan normaliter niet in een moestuin. Dat heet landbouw/akkerbouw. Dus ook in dit boek is er een scheiding gemaakt tussen de twee.
Tekenend dat het in 1979 is geschreven en in 2016 zo ontzettend actueel is, is dat de auteurs er op wijzen dat kleine akkers en houtwallen essentieel zijn en heel wat ellende kunnen voorkomen. In de houtwallen wonen namelijk natuurlijke plaagbestrijders. Dat past geheel in de visie van de voedselbossen – beter: agroforestry. 
Uiteraard worden diverse granen beschreven – ook spelt (in 2016 helemaal ‘hot’) – en hoe ze te verbouwen. Het ouderwets dorsen met de dorsvlegel wordt ook beschreven. Misschien een idee om uw gazon nu eens te vervangen door ‘ander gras’?

---

Moestuin

Natuurlijk kunt u op onze website van alles lezen over hoe wij moestuinieren. In Vrij Leven leest u daar ook over, zoals de groentensoorten, het zaaischema en het zaaien bij de maanstand. Maar ook aspecten die wij niet of nauwelijks hebben behandeldvomdat ze niet ons eigen concept passen. Zoals: Wat dacht u van het telen van groenten op kleine heuvels? Die vangen meer warmte. We moeten meteen denken aan de komkommer King of the Ridge, die zijn naam dankt aan het telen op dergelijke hellingen.

---

Wild plukken

Velen weten inmiddels dat je sommige bessen en vruchten uit de natuur goed kunt eten. De bosbes en de braam zijn algemeen bekend. En meer en meer mensen weten dat vlierbessen ook erg lekker kunnen zijn. In Vrij Leven staan er nog een aantal, zoals de lijsterbes, de meidoorn, de sleedoorn, vogelkers, de rode bosbes (vossebes), besjes van de kraaiheide en meer. Ook worden een aantal meest voor de hand liggende wilde groenten (bermgroenten) en paddestoelen besproken. En er is uitgebreid aandacht voor giftige planten met hun afbeeldingen.

---

Dieren eten

De ware zelfvoorziener jaagt ook op eigen dieren. In het boek worden kleine dieren (das, egel, eekhoorn, haas, konijn en dergelijke besproken), groot wild en jachttechnieken. Van vallen tot en met speer, pijl-en-boog of kruisboog. Een geweer past niet in dit concept.
Onlangs lazen wij over het eten in de Middeleeuwen dat egeltjes graag weden geconsumeerd. In Vrij Leven staat:

Het vlees van de egel is heel mals en lekker. Maar ja, hij heeft ook al zo’n lief snuitje. Je moet dus wel echt honger hebben.

Het is dus betrekkelijk; als de crisis ècht uitbreekt dan slaan we Vrij Leven op en eten egel. Aan een eekhoorn zit niet veel vlees, lezen we. Over de vos wordt gezegd dat deze niet zo veel meer voorkomt als vroeger, omdat ze flink is bejaagd. Anno 2016 is dat weer anders, mogen we wel opmerken en verschijnen ze te pas en te onpas in woonwijken – okay, we kunnen ook zeggen dat gemeentelijke uitbreidingen nog steeds plaats vinden in terreinen die voorheen natuur of cultuurgronden waren; het terrein van wild levende dieren. Daarom vinden wij rood voor groen (bakstenen voor natuur) niet meer kunnen.

---

Neem dan zoetwatervis

Vreemd eigenlijk. Tussen 1979 en 2016 zijn onze rivieren een stuk schoner geworden. Er is her en der veel zoetwatervis. Maar nauwelijks te krijgen bij de vishandel, die liever gekweekte zalm, tilapia en panga uit verre landen verkoopt. Als je bij De Pronckheer in Cothen gaat eten, kan je verrast worden met baars en voorn. Of rivierkreeftjes. In Vrij Leven staat een hele serie vissen vermeld en ook vangsttechnieken. Natuurlijk de hengel met het haakje, maar ook hoe je een fuik maakt. Fijn is dat ook de waarschuwingen er in staan. Bij kwabaal, bijvoorbeeld, die overigens lastig te vangen is, staat dat je de lever moet negeren. Waarom? Lees het zelf maar 😉

---

Dieren houden

Natuurlijk moeten we, om wille van het milieu, veel minder vlees eten. En als we het eten, dan moet het ook goed zijn. Vrij Leven doet wat handreikingen.
Klein- en pluimvee, zoals kippen, worden al door veel mensen gehouden en menigeen slacht zijn eigen kip of konijn. Vroeger hielden mensen konijnen in hokken in de kelder van hun huis.

In Vrij Leven staat het ontwerp van een leuke konijnenberg.
Maar het kan ook een maatje groter. Als u wat meer grond ter beschikking hebt, kunt u nadenken over een paar koeien. In het boek staat hoe een stal er uit kan zien en hoe je een koe met de hand melkt. Maar ook de armeluiskoe, de geit, wordt genoemd. En schapen. En natuurlijk varkens. We zijn vereerd dat de bonte bentheimer, een zeldzaam Nederlands ras, wordt vermeld.

---

Bijen

In 1979 was de bij nog gewoon een bij. Nu staat ze volop in de schijnwerpers omdat het slecht met de dieren gaat. Vele bijen sterven als gevolg van verzwakking door (combinaties van) landbouwbestrijdingsmiddelen. De varroamijt is pas in 1983 voor het eerst aangetroffen.
Zelf hebben we ons alweer jaren geleden gemeld bij Gastvrij voor de Bij en zo hebben we onze “eigen imker” Saskia van Orsel gevonden. We kunnen immers niet alles zelf doen, zelfs niet in ons eigen vrije leven 😉 Er staan nu drie of vier kasten op ons erf. In Vrij Leven wordt ruim aandacht besteed aan het houden van bijen. En natuurlijk de was en de honing.
Bijzonder handig is het overzicht van bijenjaar versus imkerjaar. Wat doet de bij en wat wordt van de imker verwacht.
Wie weet wordt u zelf wel imker! Het lijkt ons ontzettend leuk, maar er is slechts één tijd en dan moet je kiezen. Dus wij kiezen nog steeds voor “onze Saskia”.

---

Kleren maken de m/v

‘Kleren maken de man’, zo luidt de uitdrukking. Ook in het vrije leven kunnen we zelf het een en ander doen. Zoals zelf leer maken. Waarom niet? Als je zelf dieren slacht, houd je huid over. (Maar het is natuurlijk niet verboden eens een kleine slachterij te vragen om wat te bewaren.) In Vrij Leven staat behoorlijk uitgebreid beschreven hoe leer wordt gemaakt, tot en met het looien en de extracten van eik, kastanje of spar die daarvoor worden gebruikt.
Wie leer heeft, moet ook schoenen kunnen maken. Nou ja, het zijn eigenlijk sandalen. Maar het is wel kikken. Wel oppassen dat je met je zelfgemaakte schoenen niet naast je schoenen gaat lopen.

Ook kleding maken uit vezels. Iedereen weet dat je uit vlas linnen maakt. Maar kan dat ook zelf? Ja, dan gaan we repelen en roten, zo lezen we. Dit gaat wel heel erg ver, maar wie weet? Het zaad van vlas kennen we als lijnzaad (en lijnzaadolie). De plant zelf wordt gebruikt voor haar vezels. In de praktijk, begrijpen we, worden er verschillende vlasrassen voor de verschillende doelen gebruikt. Maar toch… het is een leuke gedachte.
Maar of je nu de vezels uit wol of vlas haalt, uiteindelijk spin je er draden van en kan je van alles maken. Ook je netten boeten om te gaan vissen. Of om over de fruitstruiken te leggen.

---

Wonen en gebruiksvoorwerpen

In Vrij Leven wordt voldoende aandacht besteed aan aspecten van het wonen. Dakbedekking, warm water voorziening, kachels, ovens, het bouwen van een A-huis (zie vorige recensie) en in de nieuwe uitgave zijn ook de aardehuizen in Olst opgenomen. Niet als bouwtekening, maar wel ter inspiratie.

Als het op gebruiksvoorwerpen aankomt, is het misschien leuk zelf een kruiwagen te maken, of potten te bakken of manden te vlechten. Zelfs de techniek van het glasblazen wordt beschreven. Nu denken we niet dat iemand zijn eigen ruit gaat maken, maar het is wel boeiend om te lezen hoe dit kan. Voor het geval dat….

---

Denk vooruit!

Heeft u al een noodpakket in huis? Nu willen we helemaal geen angst en paniek zaaien, integendeel: zelfvoorzienendheid en zelfredzaamheid moet leuk zijn.
Maar met het verschijnen van Vrij Leven moeten we met cynisme denken aan de overheidscampagne, die jaren geleden werd gelanceerd: ‘Denk vooruit. Wees voorbereid op een crisis.’ Natuurlijk is het handig om wat dekens en waxinelichtjes te hebben of lucifers in waterdichte verpakking. Dan houd iemand het wel een dag of twee vol. 
Vrij Leven is veel meer praktisch als het werkelijk eens en onverhoopt op een crisis aankomt.