De Dikke Alg

door

Wetenschapper Peter Mooij schreef een lekker leesbaar en vermakelijk boek over algen en onvermijdelijk daaraan, het ontstaan van leven op aarde. De ludieke rode draad in het boek is zijn vriend, de ontwerper en bedenker Rits, die een motorfiets uit hout maakt. Die moet op olie uit algen rijden en dat is waar Mooij onderzoek naar doet.

Pareltje

Een parel is geen alg. Maar soms heb je onder de populair wetenschappelijke boeken van die pareltjes als dit boek. In alle opzichten een leuk en boeiend boek dat verluchtigd is met schetsen, ogenschijnlijk uit de losse pols gemaakt.

Onder aan elke pagina loopt, over de ruim tweehonderd bladzijden die het boek telt, de tijdsbalk van het leven op aarde tot circa nu. Op bladzijde 13, bij het begin van hoofdstuk 1, is de oerknal te zien, maar daarna is het tot zo ongeveer tot vlak voor het einde een doorgetrokken streep met heel af en toe een memorabel moment. De ontwikkeling van het leven op aarde heeft lang geduurd. Daarmee laat Mooij simpel de betrekkelijkheid van ons aarde bestaan zien – en impliciet, hoeveel invloed de mens in korte tijd heeft op het milieu.

CO2-deken

Het relaas van Mooij gaat bottom line over de opwarming van de aarde, maar dan totaal anders dan u gewend bent. Hij begint bij het begin van leven. Over hoe algen zijn ontstaan, hoe zij uit CO2-deken die om de aarde lag, zuurstof maken en hoe zij daarmee het klimaat, zoals wij dat kennen –  of misschien moeten we al zeggen: kenden – hebben gemaakt.
Nog los van het idee dat je als lezer beseft dat ook de mens uiteindelijk uit alg is voortgekomen.
Hij grijpt terug op de verleden wetenschap, dus zoals in feite zijn voorgangers tegen fenomenen als fotosynthese aankeken en de rol van zuurstof voor ademhaling en verbranding ontdekten. Voor ons nu helemaal normaal, maar rond 1777 revolutionair. Zo leren we wat de mens vroeger dacht en nu weet.

Het is een geweldig boek dat van het eerste ontstaan van leven tot heden beschrijft welke evolutie de aarde, de alg en de mens c.q. de wetenschap, van de Romeinen tot nu, heeft doorgemaakt. En dat ons gedrag van de laatste honderd jaar, door het opduiken van fossiele brandstoffen, echt niet goed is. Want hierin ligt de CO2 van lang geleden vast en die geven we door verbranding weer terug aan de damkring. En, ja, ook het gat in de ozonlaag wordt niet uit de weg gegaan in dit boek.

Gelukkig zijn er de algen nog

Maar gelukkig zijn er de algen. Nog steeds. Die zijn in grote mate verantwoordelijk voor het aanmaken van de zuurstof in onze dampkring, maar ze kunnen ook als voedsel gaan dienen èn olie produceren.
Gaan algen ons redden? Rijden we straks niet elektrisch, maar op algenolie? Eten we straks algenkoekjes?
Kopen dit boek! Van harte aangeraden.

Titel De Dikke Alg – Hoe algen de wereld gaan redden
Van Peter Mooij
Uitgever Lebowski
ISBN 978 904 8829 712
Verschenen juni 2017
Prijs € 19,99 (dat moet kennelijk visueel, psychisch en weet ik veel wat aantrekkelijker zijn dan € 20,00)
Verkrijgbaar bij Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, raden we deze webwinkel aan. Hierin werken drie echte boekhandels samen: De Kler (Leiden e.o,), Kniphorst (Wageningen) en Haasbeek (Alphen a/d Rijn). Dus dan verdient de echte boekhandel ook wat.

Zo enthousiast als we over dit boek zijn, is het verleidelijk een hele samenvatting te schrijven. Maar dan koopt u het niet meer en doen we de auteur tekort. Dus pikken we er het een en ander uit.

Worden we een miljard jaar teruggeworpen?

Héééél lang geleden lag om de aarde een verstikkende deken van CO2. Er leefde niets en het was snoeiheet. Uit een oersoep ontstond een vorm van leven, en belangrijker: daaruit ontstonden de algjes, “afwijkende” levensvormen. Net zoals al het leven dat we kennen in feite ontstaan is uit afwijkingen, die bij de gratie van natuurlijke selectie voortbestaan.
Algen zetten plots CO2 om in zuurstof. En zo werd heel veel CO2 weggevangen door algen – en later natuurlijk andere planten, die op hun beurt uit algen zijn voortgekomen.

De Wet van Behoud van Ellende is dat niets verdwijnt. Dus de C in de CO2, de koolstof, ligt nu vast in heel oude plantenresten, diep onder de aarde (aardolie, aardgas, steenkool). De zuurstof, O2, zit in de dampkring en wij leven bij de gratie daarvan.
De ironie van dit alles is dat we deze enorme, in 2,7 miljard jaren vastgelegde massa C nu huppakee verbranden – dus met zuurstof – en weer als CO2 in de atmosfeer brengen.
Dan voelt ieder mens, uitgezonderd de Amerikaanse president Trump en zijn gevolg, op de klompen aan: Dat kan niet goed gaan!

Mooij laat op deze wijze heel simpel zien, wat klimaatwetenschappers ons op andere wijze duidelijk proberen te maken.

Misschien worden we miljoenen of wel een miljard jaar teruggeworpen qua klimaat.

We onderscheiden lang geleden vastgelegde koolstof – de fossiele brandstoffen (steenkool, olie, gas) diep in de aarde – en korte termijn koolstof. Dat zijn bijvoorbeeld de bomen die nu groeien. Die kunnen we kappen en stoken. Het heeft geen invloed op de opwarming van de aarde. Daarvoor is de tijdscyclus van boompje planten, groeien, kappen, verbranden, planten, groeien et cetera, te kort om werkelijk effect te hebben.
De mens heeft, gedurende haar bestaansgeschiedenis tot pakweg honderdvijftig jaar geleden, voornamelijk hout als brandstof gebruikt. Dat was dus eigenlijk helemaal niet verkeerd. Okay, steenkoolwinning is al wat ouder, maar hout was makkelijker en het meest voor de hand liggend.

Wim T Schippers

Flogiston was de titel van het late avond-wetenschapsprogramma van Wim T Schippers, rond 2002 geleden op VPRO-tv. Niet bekend is of hij die naam ooit heeft verklaard. Maar in De Dikke Alg worden we ermee geconfronteerd: Flogiston zou een stofje zonder geur, kleur of smaak moeten zijn, dat hitte bevatte. Dacht de Duitse arts Stahl. De Franse wetenschapper Lavoisier droeg vervolgens flogiston-idee ten grave met zijn behoudswetten

, verbrandingstheorie, (her-)ontdekte het element zuurstof en definieerde de ademhaling voor plant en dier. Mooij verwoordt het met gepaste tongue-in-cheek (over het boek van Lavoisier):

Dit boek valt echter samen met de Franse revolutie die uiteindelijk Lavoisier, net zoals vele anderen, letterlijk de kop kost. Gelukkig heeft het hoofd van Lavoisier er ten tijde van zijn onthoofding al heel wat denkwerk op zitten.

Ademhalen in Renkum

Energetische waarde uitgedrukt in gewicht. De accu is dus een uitdaging.

Een van de “algen”, we zijn inmiddels iets verder geëvalueerd, zijn de kiezelwieren; diatomeeën.
“Diatomeeën zijn relatieve nieuwkomers, die ongeveer 200 miljoen jaar (sinds pagina 197) van de partij zijn,” schrijft Mooij.

Het is een belangrijke groep algen, die niet groen, maar oranjebruin van kleur is. Ze zijn alom voorkomend. Ze hechten zich overal aan vast – dat wordt bijvoorbeeld in de scheepvaart niet leuk gevonden. Het bijzondere aan deze diatomeeën is dat hun celwand niet van vetten en suikers is, zoals vrijwel bij elk levend wezen, maar van glas.

“De glazen celwand van diatomeeën is relatief zwaar. Tijdens hun leven is dit een voordeel omdat het hen in staat stelt snel naar dieper water af te zinken, waar meer eten is te vinden. Na de dood van diatomeeën hebben wij mensen baat bij de glazen celwand.”

De opstapeling van kadavertjes wordt door geologische processen omgevormd tot diatomeeënaarde.

“Waar vroeger oceanen waren, zijn nu afzettingen van diatomeeënaarde te vinden. In Nederland is dit bijvoorbeeld bij Renkum het geval. Voordat we massaal afreizen naar Renkum om in de bodem te spitten, is het goed om te weten dat daar nu weinig diatomeeënaarde over is. Het goedje kent namelijk allerlei industriële toepassingen.” Schrijft Mooij.
Dat is jammer. Wij, van MergenMetz, wonen sedert 1985  in de gemeente Renkum – okay, niet in het dorp Renkum zelf, maar in Doorwerth – en dankzij De Dikke Alg leren we weer iets nieuws over onze unieke omgeving. Maar de diatomeeënaarde is er niet meer.

Een van de vele toepassingen van diatomeeënaarde is in tandpasta, vanwege zijn licht schurende werking.

Levende diatomeeën zorgen ervoor dat wij lekker zuurstof in kunnen ademen, en dode diatomeeën dat onze adem ook een beetje fris ruikt.”

Algen eten

Beknopte CO2-cyclus rond huis

Mooij beschouwt algen van alle kanten. Dus de smakelijke alg komt ook aan bod. Ze hebben een heel groot voordeel ten opzichte van traditionele groenten: ze gedijen nog steeds uitstekend in zout water. De goede vetten in vis, zijn dankzij de algen. Dat zijn onverzadigde vetzuren, want, zoals Mooij het schrijft: “Vissen willen niet stollen bij een lage watertemperatuur.” Dus ze gebruiken het als een antivries. En ja, daar zijn de diatomeeën weer. Ze zitten boordevol gezonde vetten.

Spirulina is meer bekend dan diatomeeën. Ze hebben een hoog eiwitgehalte en worden in diverse landen gegeten. Voor de ruimtevaart is het een compacte manier om veel eiwit mee te nemen. We lezen over algen in China, in Mexico – al voor de komst van de Spanen –  in Tsjaad, waar groene cakes worden verkocht en zelfs IKEA bemoeit zich met alternatief vlees: Lean Green Algae Ball.

En hoe is het met Rits?

Rits is de roepnaam van Ritsert Mans. Ontwerper bedenker, eigenzinnige creatieve geest. En vriend van de auteur.
Olie is de vorm van energieopslag voor algen, om bijvoorbeeld koude nachten te doorstaan.
U snapt het al, olie uit algen is ver te verkiezen boven de fossiele brandstoffen die al heel veel CO2 hebben opgeslagen en dat moet liever zo blijven, daar diep onder de grond.

Ja, na wat experimenteren rijdt Rits op zijn houten motorfiets op algenolie over het strand. In het boek bent u getuige van het wordingsproces van de houten motorfiets. Maar uiteindelijk rijdt het.  Het bewijs staat in het boek en is te zien op dit filmpje, op 3 mei 2017 ge-upload.

Pin

6 gedachten over “De Dikke Alg”

Plaats een reactie