De vraag ‘Hoe moeten we in 2050 negen miljard mensen voeden’ houdt ons bezig. Het wordt gepresenteerd als een dogma. Maar er zijn ook andere geluiden. Onlangs publiceerde The Guardian een interessant artikel. En er is meer om over na te denken. Want wat is eigenlijk de essentie van de discussie?
Wij trekken de conclusie: Er is geen voedselprobleem. Er is een logistiek probleem. We produceren nu al ruim voldoende. Los van de eeuwige discussie of biologische landbouw een beter is dan gangbare, constateren we dat het grootste deel van de wereld nog steeds wordt gevoed door kleinschalige, vaak biologische landbouw en dat de wereldvoedselproblematiek wordt aangezwengeld door haar stake holders, zij die er financieel belang bij hebben: de agrarische grootindustrie en onderzoeksinstellingen.
Niet lang geleden bezochten we op uitnodiging Wageningen UR. Het thema was Food for Thought, Thought for Food. We luisterden o.a. naar een verhaal van dr. A. A. – ook bekend als Aalt – Dijkhuizen, voorzitter van de Raad van Bestuur. Hij stelt de vraag: Hoe moeten we in 2050 maar liefst negen miljard mensen voeden? En voegt er aan toe dat te weinig en (dus) te duur voedsel tot sociale onrust leidt. “Kijk maar naar het Midden-Oosten,” zei hij. De boodschap die wij ontvangen is dat we dat probleem moeten oplossen – en impliciet: met grootschalige landbouw en, ja, gentech is onvermijdelijk. Want de hele wereld wil ook vlees eten
Als de boodschap maar vaak genoeg wordt herhaald, gaan we het als waarheid ervaren
Nu is het met Wageningen UR een beetje raar: minstens de helft van wat daar gebeurt, gebeurt samen met het bedrijfsleven dat dat financiert
. En een deel is echte universiteit. Food for Thought, Thought for Food is een fondsenwervingsprogramma voor werkelijk innovatieve ontwikkelingen. Zeg maar: Waar het bedrijfsleven (nog) geen geld in wil steken.
We produceren nu al voor 12 miljard mensen
Tijdens het Damn Food Waste diner, op 29 juni 2013, in Amsterdam werd nog eens aangehaald wat de VN-rapporteur Jean Ziegler in 2006 stelde: Er wordt voor 12 miljard mensen voedsel geproduceerd. Heel veel komt echter op de verkeerde plaats terecht; we gooien het weg. Het is dus geen productieprobleem, maar logistiek probleem. Tenminste, als je redeneert vanuit de oprechte gedachte de wereld te willen voeden. Anders is het platweg gezegd een economisch probleem. Ze kunnen het niet kopen.
Rendement per hectare
36% van de calorieën in de landbouw gaat naar diervoer en 12% van de aan de dieren gevoerde calorieën komen op ons bord (4,3%)
Bekijk het eens anders: Op de wereldkaart hierboven staan rode en groene gebieden. Rood is slecht, groen is oké. Zo zien wij mensen dat. Maar waarom is het onder de Sahara zo groen? Normaal wordt bij landbouw in termen van opbrengst gesproken. Deze kaart toont de voedingswaarde (in calorieën) voor de mens per hectare. Op 1 augustus 2013 verscheen het rapport Redefining agricultural yields: from tonnes to people nourished per hectare van Emily Cassidy c.s. van de Universiteit van Minnesota Institute on Environment. Het kreeg veel aandacht (in Nederland misschien niet). Het team produceerde o.a. deze kaart die duidelijk maakt dat als we ons eten lager uit de voedselketen halen, we meer mensen kunnen voeden.
De kaart kan ook anders worden uitgelegd: als voedsel voor de mens versus diervoer.
We find that, given the current mix of crop uses, growing food exclusively for direct human consumption could, in principle, increase available food calories by as much as 70%, which could feed an additional 4 billion people (more than the projected 2-3 billion people arriving through population growth). Even small shifts in our allocation of crops to animal feed and biofuels could significantly increase global food availability, and could be an instrumental tool in meeting the challenges of ensuring global food security.
Kortweg gesteld: Als we geen diervoer en geen planten voor biobrandstof produceren neemt de calorische productie voor de mens met 70% toe en kunnen tot 4 miljard mensen extra worden gevoed. (Maar we produceren al voor 12 miljard.) Dat hoeft niet radicaal, maar kan stapje voor stapje gebeuren.
Economisch oninteressant
Groenten uit de wilde natuur is economisch niet interessant, dus dat wordt vergeten.
In The Guardian van 3 juli 2013 staat het artikel Wild foods: a food security strategy that’s hard to swallow? Mede naar aanleiding van een FAO-congres stelt de auteur dat eten uit de wilde natuur bij het uitstippelen van voedselstrategieën wordt genegeerd. Terwijl grote groepen mensen – om het begrip ‘hele volksstammen’ maar niet te gebruiken – al dan niet in slechte tijden, bladgroenten, knollen en wortels uit de natuur eten.
Veel wilde groenten hebben een hogere voedingswaarde dan producten uit de agrarische industrie. In Duitsland, Italë, Frankrijk en andere landen is wildplukken nog behoorlijk gangbaar. Maar helaas (her)kennen veel mensen alleen nog de groenten die in de supermarkt wordt aangebonden. Groenten die (a) makkelijk en (b) uniform zijn te produceren,(c) dagen houdbaar zijn en (d) economisch interessant zijn. Tja, en met de groeiende welvaart wordt degene die in het wild plukt als een armoezaaier gezien. Behalve zij die bij Food-afoot of Edwin Florès een workshop volgen.
Veevoer wordt duurder – of niet?
Tussen oktober 2012 en nu is de tendens in de media voor agrariërs dat de veevoerprijzen stijgen. In oktober 2012 is ze op haar hoogst in twintig jaar. Boeren zouden massaal hun dieren slachten; direct en indirect (misoogst maïs) vanwege de droogte in de Midwest in de VS. Men kan ons economische systeem vervloeken, maar soms zijn er wonderlijke effecten. Hoewel? In september 2012 voorspelde de Rabobank-analist Nicholas Higgins dat juli 2013 (nu ongeveer) de vleesprijzen met 31% zouden zijn gestegen. 52% Van de prijs voor huishoudboodschappen wordt door vlees en zuivel bepaald (wij citeren dit stuk op Foodlog). De FAO Food Price Index zou, zo voorspelde de Rabobank, in deze zomer haar recordhoogte van 243 bereiken. Dus als vlees et cetera 31% duurder wordt hakt dat flink in de huishoudportemonnee.
Dat zijn pas stappen richting meatless monday of het flexitariërschap
In juli 2013 is de index 205,9 voor de derde achtereenvolgende maand gedaald. Het ziet er naar uit dat ze in september 2013 lager is dan in september 2012.
Maar toch zal het zo zijn dat de voedselprijzen en dus ook de veevoerprijzen stijgen. En dan zal de mens eerder voor groenten dan voor vlees kiezen.
