Voedselbos – Inspiratie voor ontwerp en beheer

Het is een kleine hype aan het worden, de voedselbossen. Lang niet alles dat voedselbos wordt genoemd, is het ook. Madelon Oostwoud heeft nu een prachtig boek gemaakt over het hoe en wat van voedselbossen en beschrijft ook achttien in België en Nederland bestaande voedselbossen. Het is daarmee een waarlijk standaardwerk geworden.


Er is al een redelijk aantal, meest Engels- en Duitstalige boeken verschenen die men onder de noemer ‘voedselbos’ mag indelen. Het boek ‘Creating a Forest Garden’ van Martin Crawford is het standaardwerk. December 2018 in Nederlandse vertaling verschenen (en in onze webshop te koop). Oostwoud gaat in op de geschiedenis van voedselbossen, waar het aan moet voldoen en wat erbij komt kijken om het beoogde effect te bereiken. En ze bespreekt 18 verschillende voedselbossen in de Lage Landen.


De koper krijgt boek en een daarbij behorende een separate plantenlijst (dus bomen, struiken, heesters, vaste planten en dergelijke).

Niet vaak valt de mond open van verbazing als we een boek de eerste keer doorbladeren. Wat een fraai geheel! Voedselbos, Inspiratie voor Ontwerp en Beheer is een compleet en uniek overzichtswerk voor iedereen die een voedselbos heeft of ermee wil beginnen.

(En als je dan nog meer wilt weten, koop je boeken over eetbare wilde planten, eetbare paddenstoelen, de PFAF-boeken, het boek van Martin Crawford enzovoorts.)

Wij zijn diep onder de indruk van het werk dat Oostwoud heeft verricht. En we gaan, met dit boek in de hand, in 2019 een aantal voedselbossen bezoeken. Want niets is leuker dan kijken hoe anderen het doen. (Nou ja, het leukst is er zelf een aanleggen.)

Titel Voedselbos – Inspiratie voor ontwerp en beheer
Van Madelon Oostwoud
Uitgever KNNV Uitgeverij
ISBN 978 90 5011 6534
Verschenen 23 september 2019
Prijs € 29,95
Verkrijgbaar bij Niet alleen omdat onze Eetbare Siertuin erin is opgenomen, maar omdat we het werkelijk een goed boek vinden: haal het bij de echte boekhandel of koop het in onze webwinkel.
Ja, er zal ook een huis op het terrein staan, houdt daar rekening mee.

Aan het begin van het boek gaat Oostwoud in op de geschiedenis van het fenomeen voedselbos. Dat gebeurt, zoals ze zelf zegt, met zevenmijlslaarzen, en het is – misschien wel daardoor – zeer informatief. Vervolgens worden de nodige uitgangspunten en randvoorwaarden besproken: lees de bodem, stimuleer bodemleven, de gelaagdheid.

Het begrip voedselbos lijkt permacultuur te vervangen. Nu is een voedselbos puur permacultuur, maar niet alle permacultuur is een voedselbos.


Vervolgens wordt de sandwichmethode gehanteerd: een aantal voedselbostuinen afgewisseld met hoofdstukken basisinformatie. Zoals de wilde planten op nieuw of braak terrein: het zijn goede indicatoren en wie een fiks aantal blijken ook eetbaar. Het plannen van een tuin, onderhoudsaspecten (ja, zelfs hoe je bomen tijdelijk kan bewaren voordat ze op hun definitieve plaats komen), enzovoorts. Een waarlijk compleet werk.

Tuinieren of wachten

Omdat onze tuin naast een natuurlijk bos ligt, dat er in overgaat, voldoet onze Eetbare Siertuin perfect aan de definitie van voedselbos – hoewel we met name vanwege de concurrentie in kruidlaag, nog steeds moeten tuinieren. Wij noemen het bewust Eetbare Siertuin om het begrijpelijk acceptabel en toonbaar te houden. Tenzij je dat opgeeft en de boel op zijn beloop laat, zoals bij Ketelbroek. In de beginjaren hadden we vrijwel dezelfde planten. Tijdens ons laatste bezoek bleek daar in een verandering te zijn opgetreden. Op Ketelbroek zijn in de loop der tijd veel kruidachtige gewassen verloren gegaan in de onderlinge concurrentiestrijd met vooral wilde planten. Dat is niet erg, dat hoort bij het experimentele proces waarvoor Wouter van Eck gaandeweg heeft gekozen. Hij doet niets, hij noemt zich nu boswachter en wacht. Hij neemt de natuurlijke veranderingsprocessen waar en dat is zeer leerzaam. Maar slechts weinigen willen een tuin zoals Ketelbroek.

Onze eigen Eetbare Siertuin

Een voedsel bos is dus een bosrand met de gelaagdheid van bomen, heesters en struiken, klimmers, vaste planten, bodembedekkers en uiteindelijk waterplanten. Als er water is.  Maar daarnaast kent een leefomgeving ook zones. Bijvoorbeeld waar je woont en de naaste omgeving van het huis. Enfin zo zijn er vijf zones te duiden met als laatste de vrije, wilde natuur. Ook die aspecten komen voor in het boek van Oostwoud.  Net als aandacht voor de dieren. Tot en met de wetgevingsaspecten, want mag je zomaar een bos aanleggen? Of een akker in bos veranderen?

Ook aandacht voor beestjes.

Inflatie

Wij signaleren de laatste jaren een inflatie van het begrip, zoals dat altijd gebeurt bij trends en hypes. Wat vroeger een hoogstamboomgaard was, heet nu opeens – nog zelfs in aanleg in een voormalig weiland – een voedselbos. En een tuin met allemaal bessenstruiken ook, terwijl we dat toch vroeger een fruittuin of zo zouden noemen.

Dit boek van Madelon Oostwoud zet alles weer met de pootjes in de aarde; de achttien voorbeelden in het boek zijn allemaal jong en voldoen wel aan het kader dat we aan een voedselbos kunnen geven. Ketelbroek is van 2009, wij 2012 en vele van daarna. Alleen Sualmana is ouder, van 1996, zo lezen wij.

Het boek sluit af met vele bijlagen: plantenfamilies, bijenplanten, giftige planten, gebruikte termen en begrippen en lijsten met te bezoeken tuinen, websites, kwekerijen en meer.


Tenslotte

Er is maar één maar: Madelon is vergeten mergenmetz.nl te vermelden bij de te bezoeken tuinen, websites, zaden en wij verzorgen ook twee keer per jaar de workshop ‘Maak je eigen siertuin eetbaar’.
En ja, in elk boek sluipen fouten, vooral in een complex en compleet werk als dit. Schrijf of drukfouten als gevolg van spellingcorrectie maar ook in de tabellen. Hindert niet, het gaat om het geheel, niet of een plant per abuis het oormerk ‘oneetbaar’ heeft gekregen.


Niet gaan wensdenken

Eerder schreven we het artikel Voedselbossen – de zin en onzin. De grootste waarde van een voedselbos is, naar onze mening, dat we weer in contact treden met natuurlijke processen en wat we daarvan opsteken, kunnen toepassen voor vernieuwende landbouw.

Maar we zien dat er nog steeds veel wensdenken is. Zo geeft het model van Welna – The Plant op basis van de ingevoerde gegevens van onze eigen Eetbare Siertuin – en de rest van ons erf (totaal 1 ha) – aan dat we na een jaar of negen zo’n vijftienduizend euro per jaar eraan over kunnen houden. Dat is te fantastisch.


Degenen die momenteel van voedselbossen kunnen leven zijn zij die rondleidingen geven, te dure workshops geven (als het niets kost, is het niets waard), adviesdiensten verlenen en boeken publiceren. The proof of the pudding is in the eating. Met andere woorden: Er is nog geen volledig operationeel voedselbos, anders dan in de tropen.
Maar schuif het rendementsdenken eens aan de kant. Bedenk dat je er zeker voldoende voedsel voor jezelf uit kunt halen èn bovendien een weldadig natuurgebied creëert. Kortom, kopen dat boek!

En zo ziet de separate plantengids er uit.

3 gedachten over “Voedselbos – Inspiratie voor ontwerp en beheer”

  1. “Schuif het rendementsdenken eens aan de kant.”
    Heel nuchter vastgesteld. Ja, voor eigen gebruik in combinatie met biologisch tuinieren, dat is reëel.
    Maar het boek ga ik wel aanschaffen, naast dat van Martin Crawford, nu ook in het Nederlands verkrijgbaar.
    En, ja dure cursussen van 8 zaterdagen totaal 400 Euro, excl. reisgeld, vind ik dan ook te duur en overbodig. Daarvoor zijn b.v. eerder grondmonsteranalyses beter besteed. En deels grondbewerking van grasland naar akkerland, als men zelf geen machines heeft.
    Dus: dank voor dit waarlijk eerlijke artikel!
    Bij Brummen (Oost, Elzenbos ) bestaat sinds 1 jaar een voedselbos in aanleg, gratis grond van de Gemeente en een flinke som Euros..
    Ook bij Doetinchem ( terrein van de voormalige PI de Kruisberg ) komt een particulier “voedselbos””, beginnend met een groentetuin en weilandje voor kippen (eieren, mest ), winkeltje e.d. Het is in de juridische vorm van een Stichting. Dus ook geen echt winstoogmerk.

    Beantwoorden

Plaats een reactie