Op 23 en 24 januari 2019 was de grootste Nederlandse beurs voor biologisch boeren en biologische voeding in de IJsselhallen in Zwolle. Een uiterst leerzaam evenement waar telkens weer nieuwe initiatieven te vinden zijn en waar ook telkens nadrukkelijker duidelijk wordt dat BIO gewoon Big Business is.
Het absolute hoogtepunt van de BIO Beurs was de boekpresentatie Voedselbos, van Madelon Oostwoud. En natuurlijk vooral omdat onze Eetbare Siertuin een van de achttien voorbeelden in dat boek is. (We hebben dit boek uiteraard in de verkoop genomen.)
En als we een teleurstelling moeten noemen is het wel dat Nel Schellekens ontbrak. Een Bio Beurs zonder Nel. Dat kan niet. Zie verderop.
BIO Business = BIG Business
Biologisch wordt gewoon. In de reguliere supermarkten als AH, Jumbo en Lidl neemt het aandeel bio met rasse schreden toe, de traditionele (kleine) biologische winkels verdwijnen of heten opeens Odin of Ekoplaza. Biologische groothandels fuseren niet alleen onderling, maar nemen dus ook winkels over. Dankzij het succes van BIO staan de marges onder druk. Odin heeft De Nieuwe Band en Udea heeft Natudis overgenomen. Udea is eigenaar van Ekoplaza en Odin van de Odin winkels. Op de Bio Beurs wordt door deze ondernemingen flink uitgepakt. De macht over ons biologisch voedsel concentreert zich. Of dat goed is, is de vraag.
Lekkers van LEQRS of Lisimo
Klein en fijn is LEQRS. Mooie pesto’s en tappendades.
“Grappig,” zeg ik, “ik koop wel eens pesto’s van het merk Lisimo bij Hanos. Die lijken er op.” De man, Hester Groenen (rechts op de foto), begint heel hard te lachen.
“Kijk eens!” hij wijst op een wat verscholen opgestelde banier. “Dat zijn wij ook.”
“Ik weet het nog, een jaar of tien geleden, toen stond iemand van jullie bij Hanos de de pesto’s te promoten,” zei ik “Ik weet het nog, het komt uit Wijchen.”
Het merk LEQRS is het biologische merk van Lisimo. Uitstekend spul, en dat geldt ook Lisimo, dat weliswaar niet bio gecertificeerd is, maar ook geen poespas en rommel bevat.
Fermenteren met Peter van Berckel
Iedereen kent zuurkool, dat is een bekend resultaat van fermenteren – rotting. Christian Weij werd door zin boek Verrot Lekker ’s lands goeroe op dat vlak. En ook Meneer Wateetons deed een duit in het zakje. Op de BIO Beurs ontmoetten we Peter van Berckel. Een vriendelijke bescheiden man die al heel lang actief is in de natuurvoeding.
“Gefermenteerde producten waren daar een onderdeel van. Heel gezond voor lijf en leden. En geest,” verklaart hij. Een jaar of zes geleden heeft hij zich zelf gespecialiseerd in het fermenteren. Hij heeft er een erg mooi boek over geschreven Tsukémono (recensie volgt later dit jaar op onze site) en hij geeft workshops.
Tienminutengesprek
Elk jaar hebben we ons tienminutengesprek. Duco van Waddendelicatessen en ik. We hebben elkaar jaren geleden leren kennen toen hij een paar maal een workshop van Frutti Confetti bij ons volgde. Net als de jaren ervoor praten we over de ontwikkeling van de markt. Ja, die verhardt zich, vindt ook Duco. Bij velen is het handel; passie is vaak ver te zoeken, of het moet passie voor geld zijn.
Maar we hebben nieuws: Waddendelicatessen gaat ook Ostfriesland in, want, zo zegt Duco: “Op elk Nederlands Waddeneiland zijn we goed vertegenwoordigd en de handel voor de rest van Nederland, via de groothandel, ontwikkelt zich ‘steady’.” Wordt Waddendelicatessen nu ook Wattendelikatessen? We gaan het beleven!
Haantjes – precies of rekkelijk met BIO-regels
Bij De Lankerenhof leggen de hennen biologisch gecertificeerde eieren. En ze leveren hanenvlees. Hanen zijn normaliter waardeloos, piepkuikens gaan vaak door de shredder of als voer naar dierentuinen. Dat is zonde vindt men in Voorthuizen.
We praten met Marjanne Borren. Bij De Lankerenhof fokken ze de haantjes op dezelfde wijze op als de hennen. Ze komen als eendagskuiken binnen en lopen met de opgroeiende leghennen, bij elkaar, in de opfokstal. De BIO-norm zegt dat deze, in deze fase, 1 m2 buitenruimte per dier moeten hebben. Daar voldoet De Lankerenhof aan. Als de hennen 17 weken zijn, gaan ze naar de legstal, met 20 weken beginnen ze te leggen. Daar hebben ze 4 m2 buitenruimte.
Maar de hanen gaan al met 13 à 14 weken naar de slacht.
“Als ze ouder worden gaan de hormonen werken en krijgt het vlees een andere smaak,” vertelt Marjanne. Dus de hanen zijn een week of drie korter in de opfokstal dan de hennen.
Toch dragen de geslachte hanen van De Lankerenhof geen BIO-keurmerk.Dat komt omdat men bij het opstellen van de BIO-regels geen rekening heeft gehouden met een gemengd en eigenzinnig bedrijf als De Lankerenhof. De regels voor vleeskippen zijn 4 m2 buitenruimte per kip. Opfokstal of niet.
Nu geniet De Lankerenhof een gedoogstatus. Maar Bionext verbood in eerste instantie hun hanen te gebruiken voor de kookdemonstratie met mannenvlees op deze BIO Beurs.
“Maar ze konden maar drie BIO-gecertificeerde hanen krijgen en die waren na het proefkoken op. Nu gebruiken ze toch onze hanen en mag ik er ook iets over vertellen.” (Dat gebeurde tijdens de presentatie van Dutch Cuisine-chefs Josua Oechies en Bas Cloo.)
Overigens experimenteert De Lankerenhof nu met dubbeldoelkippen Les Bleues, een nazaat van het ras Bresse. Een kip voor vlees en eieren.
“Maar die leggen dan zeker wel minder eieren,” merk ik op.
“Ja,” zegt Marjanne, “vandaar het experiment.” Ze doen dat samen met Odin. Nu zijn veel bezoekers van Odin-winkels vegetarisch, dus moet De Lankerenhof op zoek naar nieuwe markten voor het vlees.
“In Duitsland krijgt een eierboer een dikke 40 cent per ei, af boerderij,” vervolgt ze “In Nederland is een biologisch ei 14 à 15 cent. Dus als we met evenveel kippen minder eieren en meer vlees produceren …. ”
Het bedrijfsmodel van De Lankerenhof zal wellicht veranderen, of het experiment stopt.
Maar waar is Nel?
We misten Nel Schellekens op de BIO Beurs, waar ze al vele jaren optrad met mannenvlees. Voor wie het niet weet: Nel is een atypische chef. Als ze geen kok was geworden, was ze wel cabaretier. Zij en ‘haar Henk’ dreven tot begin 2018 Gasterij De Gulle Waard in Winterswijk. Binnenkort gaat Het Keunenhuis open. Haar kooktheater.
Nel verslindt mannen. Daar is ze bekend om geworden. In principe zijn stieren, beren, bokken en hanen waardeloze dieren; ze worden vaak vernietigd. Nel zet zich al jaren in tegen deze zinloze en bizarre uitwas van de voedselindustrie èn ze verwaardt de mannelijke dieren van Kop tot Kont. Niets gaat verloren.
Maar nu was er geen Nel.
Het waren koks van Dutch Cuisine die acte de présence gaven met mannenvlees. Dutch Cuisine is een organisatie met een nobel doel: een menu met 80% groente, 20% vlees of vis en 80% lokaal, 20% van verder weg.
Onlangs zijn wij zelf tot groentenambassadeur benoemd, dus geen kwaad woord over Dutch Cuisine. De chefs die op de BIO Beurs optraden zijn stuk voor stuk vakmensen. (Hoewel Christian Weij eerder bekend is om het fermenteren van groenten, maar hij doet meer dan dat.)
Weinig pizzazz
Maar hun presentaties misten de nodige pizzazz voor dit onderwerp. Of kunnen we beter zeggen: ze misten de ballen. De chefs zullen ongetwijfeld wel eens met mannenvlees werken en het is weldegelijk de bedoeling dat anderen het voorbeeld van Nel volgen. Maar het onderwerp ‘mannenvlees’ is nog steeds een van evangelisatie. En Nel is de beste predikant die je je kan wensen, het is haar passie, haar core business.
Dus waar was Nel?
De mevrouw bij de combi-kraam van Man in de Pan en Dutch Cuisine stond mij vriendelijk te woord. Laat ik het voorzichtig zeggen: Ze kon of wilde geen duidelijk antwoord geven.
Het verhaal mannen en hanen krijgt een vreemde draai als je leest dat Man in de Pan een onderdeel is van Bionext, de organisator van de BIO Beurs, en dat Man in de Pan een nauwe samenwerking is met onder andere De Lankerenhof. Van wie eigenlijk niet de haantjes niet mochten worden gebruikt. Van Bionext. Snapt u het?
Naschrift 27 januari 2019
Medewerkers van Bionext wijzen erop dat Nel Schellekens weldegelijk aanwezig was, namelijk donderdag de 24ste. Klopt. Omdat André Brouwer van Stichting EKO Keurmerk (EKO is nog strenger dan BIO) het thema plaagdieren deed en Nel had uitgenodigd hem te helpen. Dat is niet wat we bedoelen. Nel haar thema is mannenvlees en dan ook helemaal van-kop-tot-kont.
Resistente biologische aardappels
Als er een goede ontwikkeling is, is het dat wel. Resistentie tegen fytoftora. De man van Meijer vertelt dat een nieuw ras er pakweg tien jaar over doet om op de markt te komen. Eerst is het kweken, dan proeven nemen, dan op beperkte schaal op de markt brengen om uit te proberen en als dat geslaagd is, is het een echt nieuw ras. Tot die tijd hebben ze een nummer. Daarna krijgen ze een naam. In dit geval zit er muziek in! CMK2008-622-009 is in de overgang, als die dit jaar goed wordt gekocht krijgt het een heuse naam. Uit de code kan je opmaken dat de ontwikkeling in 2008 begon. Tien jaar geleden. En kijkend naar de pagina in de catalogus, zou iedereen Acoustic moeten kiezen, begrijpen wij.
Agavesiroop in ketchup
Er waren opvallend veel stands van Duitse producenten. Nu is Duitsland een gidsland op het gebied van biologisch eten. En Duitsers hechten aan kwaliteit. Daar gaat het onzes inziens mank in de relatie met Nederland. De Nederlander, BIO of niet, geeft minder om voedselkwaliteit. Als het maar goedkoop is. We spreken mevrouw Susanne Groer, de export manager van Byodo. Ze heeft op de tafel puike sauzen en flessen ketchup staan.
“Ik heb de biologische ketchup van La Bio Idea,” zeg ik.
“Deze is met agavesiroop,” zegt zij.
“Waarom? Suiker is toch suiker? Dat was laatst uitgebreid op televisie. Het maakt feitelijk niet of je nu fruitsuikers neemt, of agave of rietsuiker,” zeg ik. Ze knikt bevestigend.
“Ons werd aangeraden dat we in Nederland beter in de markt liggen met agavesiroop. We hebben ook ketchup met ruwe rietsuiker.”
“U gaat het nog lastig krijgen met deze producten op de Nederlandse markt,” merk ik op.
“U bent niet de eerste die dat zegt,” antwoordt Groer.
Ik proef wat van de curry-mango saus. Ontzettend lekker. Blijkt ook de gouden medaille te hebben gewonnen bij DLG, topkwaliteit dus. De fles van een halve liter Byodo tomatenketchup met agavesiroop als zoetmiddel kost € 3,49 incl BTW, consumentenprijs. De kleinere fles van La Bio Idea – met rietsuiker – 300 gram is rond de € 2,25. Als de soortelijke massa van ketchup 1 is, is die van Byodo met agavesiroop goedkoper. Dat dan weer wel.
En de koffie smaakte naar natte sokken
Dat BIO geen garantie is voor goede kwaliteit bleek toen we, direct nadat we arriveerden, een kop koffie kochten.
Daan zei: “Ruik eens, volgens mij is het niet goed.” Hij had gelijk. Nu kon het zijn dat in de leidingen van de machine nog oud water zat, of dat de bekertjes een lucht afgaven. Maar dat bleek niet het geval. Het was muf. Oude sokken. We probeerden het bij twee koffie-stands.
“Normaal hebben we deze koffie niet,” zegt de jongedame, in dienst van IJsselhallen “Maar voor deze beurs moesten we biologische bonen kopen.” Ze toont een zak van LandGoed. Een huismerk van BD-Totaal, leverancier aan de horeca.
“Natte jute zakken!” flap ik er uit. Van onze Ecuadoraanse vriendin en koffiekenner Lourdes Delgado hebben we, tijdens haar bezoek aan Nederland, ook geleerd hoe koffie niet hoort te smaken. Als de bonen te lang in een natte jute zak hebben gezeten, nemen ze de smaak over. De prijs was € 2,80 per beker. We kregen ons geld terug.
De gratis koffie, die we bij enkele stands kregen, was wel uitstekend.
Wat een heerlijke nieuwsbrief toch weer!