Vorig jaar was de aantasting door de wortelvlieg èn door de uienvlieg behoorlijk. Op zijn zachtst gezegd: frustrerend. Tijd voor drastische maatregelen.
Op 17 maart schreven we over de wortelvlieg, nu dus de uienvlieg. Over de wortelvlieg is relatief veel literatuur. Het lijkt erop dat voor de uienvlieg drie methoden werken: fijnmazig gaas, steriele vliegen en chemische bestrijding. Dat laatste is uit den bozen, het tweede is voor de hobbytuinier ondoenlijk en dan rest dus het eerste: gebruik gaas.
Kenmerken uienvlieg
Delia antiqua dan wel Heylemyia antiqua
| grootte | 6-7 mm lange vlieg |
| kenmerken |  Gelig grijs met vijf donkere strepen over het lichaam. Zwarte poten, gelige vleugels. Volwassen zien ze er uit als een huisvlieg.De vlieg wordt maximaal twee maanden oud. |
| houd van | ui, sjalotten, prei |
| eitjes |  Grauw of matwit, 1½ mm lang, als u het kunt zien: met strepen in de lengte. |
| leg | Het wijfje legt om de 15 dagen ca. 150-200 eitjes in clusters van 15-20 dicht bij de plant, vaak op de hals, maar ook op het blad en zelfs tussen de rokken van de bol. Eitjes komen na 2 tot 8 dagen uit. Meer dan één wijfje kan de eitjes bij dezelfde ui (prei, sjalot) leggen en het gevolg is dat er wel vijftig of meer larven van de bol genieten. |
| larven |  Ze zijn wit en volwassen ca. 8-10 mm. Ze leven ca. 45 dagen bij 150 C en “slechts” 17 dagen als het warm is (250-300 C). De larven vreten zich in via de bladscheuten of aan de basis, bij de wortels. En nu komt de truc: daar waar de vraatschade is ontwikkelt zich door de bacterie bacillus carotovorum “rot” en de larven genieten daarvan. Aan het einde van de cyclus graaft ze zich in de grond op zo’n 5 tot 10 cm diepte en wordt pop.
Opmerkelijk: de larven van de eitjes van een leg blijven bij elkaar. |
| verpoppen | De pop is ca. 7 mm lang en 2½ mm diameter. Licht tot donkerbruin en kent ringen. Het popstadium duurt 15 tot 25 dagen. Of de hele winter. |
| overwintert | Larven gaan verpoppen en in een winterslaap als de grondtemperatuur onder de 15o C komt. Dat is zo rond eind september. |
| habitat | Na het leggen van de eitjes blijft het wijfje niet in de buurt van de planten. Om eitjes te kunnen leggen, moet het wijfje zich extra voeden met nectar van bloemen. |
| vlieguren | Ze vliegen in de latere middag, reken vanaf 16:00 uur, tot zonsondergang. Ze vliegen niet lang en keren, na de eileg, snel weer terug – naar de beschutte omgeving. |
| eerste vlucht | Als de bodemtemperatuur min of meer stabiel rond de 150 C is. Dat is eind april – begin mei. Maar het weer houdt zich niet aan de kalender. |
| tweede vlucht | juli |
| meer vluchten | Bij pech kunnen er wel tot vijf overlappende vluchten vormen. In onze streken houden we het op max. drie. |
Maatregelen
| steriele vliegen | In de commerciële ecologische landbouw, zet men steriele vliegen uit. Dat leidt tot beduidend minder eitjes en dus larven. |
| combinatieteelt | Klassiek is: de ui verdrijft de wortelvlieg en de wortel verdrijft de uivlieg. Dus een rij wortels met een rij ui of knoflook afwisselen.
[Noot MergenMetz: Deze methode is (dus) lang niet altijd succesvol ervaren wij. Of beter: onvoldoende succesvol.] |
| vijanden | Loopkevers; kortschildkevers die eten eieren, larven en parasiteren de poppen. In Zweden is men begonnen met experimenten. Een parasiet, vlieg, met de welluidende naam trybliographa rapae, schijnt het de uienvlieg lastig te kunnen maken. Deze parasiet voedt zich o.a. met nectar van dille, boekwijt, borage (benargie), koriander. Dus die planten in de tuin zaaien. [Noot MergenMetz: Wij hebben ontzettend veel dille (als “onkruid”) her en der door de tuin, we hebben altijd borage en wij zaaien altijd koriander en oogsten ook het zaad (dus dat bloeit). Niettemin was in 2009 de aanval van de uienvlieg heel groot. Wellicht dat de parasiet alleen in noordelijk gelegen streken vertoeft?] |
| gaas e.d. | Wij hebben na eerst fleecedoek te hebben neergelegd (zie foto bij wortelvlieg) nu toch maar tunnels met fijnmazig gaas neergezet. |
| manchetten | Een konisch gevormde “koolkraag” om de uien leggen, zodat alleen het loof erdoorheen steekt. Tja, dat is eigenlijk alleen doenlijk als u een paar (bijzondere) uien teelt. |
| mest of compost | Bij een goede roulatie in de wisselteelt, wordt het ui en wortelbed niet met compost e.d. bedeeld. Alleen met kali (houtas). Prei daarentegen heeft een grotere behoefte en staat om die reden bij de bladgroenten. Mest trekt de uivlieg aan. Compost niet (of minder). |
| bestrijdingsmiddelen | Plantui e.d. bestuiven met gesteentemeel (bentoniet, basaltmeel) of algenkalk. Afrikaantjes tussen de uien planten. [Noot MergenMetz: Wij planten altijd elk jaar afrikaantjes in alle moestuinbedden. Het kan zijn dat in 2009 het uien-/wortelbed “onderbedeeld” was. Daar schiet ons geheugen nu tekort.] |
Bronnen: Handboek Ecologisch Tuinieren (VELT); Ziekte & Schade in de Tuin (Pippa Greenwood); Agricultural Ecologial Atlas of Russia and Neighbouring Countries;
altijd nieuwsgierig wat er zoal word gedaan door andere. klaar met leren ben je nooit.
De uienvlieg is erg lastig te bestrijden, terwijl een verse ui van het land zo lekker is. Ik heb niet veel vertrouwen in dat gaas, want de poppen zitten in de grond en komen bij voldoende hoge temperatuur uit
Als je telkens op dezelfde plek uien hebt, wel ja. Maar als je wisselteelt toepast, werkt het uitstekend. Wij hebben geen problemen.
Ik heb over mijn uien en sjalotten een anti-vliegennet gespannen. Ze zijn vandaag niet aangetast door de vlieg en de uien zijn uiteraard al sterk aan het uitgroeien, zowel qua loof als qua ui zelf. Wanneer kan ik het net verwijderen? Ik wil het hergebruiken bij de plant van late koolsoorten. Graag informatie of ik het net nu mag verwijderen
We kunnen geen advies geven. Als je de uien en sjalotten rooit, kan je het wegnemen. Wij hebben er ook nog wortelen bij staan, dus bij ons blijft het net tot de nazomer.
Onze ervaring is dat de “Uienmineervlieg” veel lastiger is en ook lastiger te bestrijden. Zie verder Groen Kennisnet of mijntuin.org en ook tamelijk lastig om hier alle informatie over te vinden.
Daarom telen we ook geen prei meer. De plant wordt te hoog voor onze netten.